Öfke nöbeti nedir?
Öfke nöbetleri pek çok formda karşımıza çıkabilir. Kısaca çocuğunuzun eşiğin üzerinde kızgınlık, öfke ve uyum problemleri gösterdiği ‘kendini kaybettiği’ bu durumlarda onun öfke nöbeti geçirdiğini söyleyebiliriz. Bu anlarda çocuğunuzu çığlık atarken, çırpınırken, kendini yere veya arkaya atarken ya da bazı kimselerde olduğu gibi nefesini tutarken, kusarken, eşyalara zarar verirken görebilirsiniz.
Öfke Nöbetleri Neden olurlar?
Öfke nöbetleri özellikle yürümeye yeni başlayan ve okun öncesi yaş grubunda olan (1-6 yaş) çocuklarla yaygın bir şekilde görülür. Huysuzluk yapmak, durmaksızın ağlamak ve çok öfkelenmek o an yaşadığı duygusal güçlükle nasıl başa çıkması gerektiğini henüz bilmeyen küçük çocuğunuzun bu zor durumla başa çıkma yöntemidir.
Bu yaş aralığındaki çocukların duygusal ve sözel ifade becerileri gelişmeye yeni yeni başlar ancak kendilerini ifade etme repertuvarları yaşadıkları yoğun duygular karşısında yetersiz kalır. Biraz daha fazla bağımsızlık isterler ancak sizden ayrışmaktan da korkarlar çünkü çevreleri onların anlamada ve yorumlamada yetersiz kaldığı çok fazla uyarıcı ile doludur.
Bazı büyük çocuklarda da kimi zaman öfke nöbetleri görülebilir, bunun nedeni ise çocuğun büyüme süresince duygularını nasıl yönetebileceğini, kendini ifade etmenin yollarını ve çevresiyle alternatif ilişki kurma rotalarını henüz öğrenememiş olmasıdır.
Duyguları Yönetmek: Tepkilerimizi ve davranışlarımızı yönetebilme becerisidir. Çocuğunuz büyüdükçe onu üzen ve istemediği olaylar karşısında duygularını ve tepkilerini sakinleştirmeyi öğrenir. Böylelikle çocuğunuzun büyüdükçe daha az öfke nöbeti yaşadığını görürsünüz.
Hem küçük hem de büyük çocuklar için öfke nöbetlerini tetikleyen durumlar sıklıkla aşağıdaki gibidir:
– Stres, açlık, yorgunluk ve aşırı uyarıcılar: Çocuğunuz bu koşullar altında duygu ve davranışlarını yönetmede fazladan güçlük çeker.
– Çocuğunuzun baş etmeyi henüz bilmediği durumlar: Örneğin başka bir çocuğun kendisinin oyuncağını alması.
– Yoğun duygular: korku, endişe, utanç, yalnızlık gibi duygular çocuğunuz için çok bunaltıcı olabilir.
Çocuğunuzun öfke nöbetlerini nasıl azaltabilirsiniz?
İşte aşağıda öfke nöbetlerinin daha az olması için yapabilecekleriniz:
– Stresi azaltın. Yorgun, aç ve çok uyarıcıya maruz kalan çocuklar öfke nöbetleri geçirmeye daha çok meyilli olurlar.
– Anlamaya çalışın. Eğer çocuğunuzun duygularının değişimini takip ederseniz gelmek üzere olan bir öfke nöbetini önceden fark edebilirsiniz. Böylelikle sorunun ne olduğu hakkında konuşarak onu yatıştırma imkanını yakalamış olursunuz.
Çocuğunuzun duygularıyla senkronize olun, ihtiyaçlarını anlayın ve onun öfke nöbetlerini tetikleyen durumlardan kaçının.
– Öfkelenmesini tetikleyen durum ve koşulları tanımlayın. Örneğin, çocuğunuzun daha çok alışverişe çıktığınızda öfke nöbeti geçirdiğini fark edebilirsiniz, bu size alışverişe gittiğiniz zamanı, yeri ve diğer değişkenleri önceden planlama şansı yaratır. Çocuğunuzla önce keyifli bir aktivite yaptıktan sonra alışverişe gitmek gibi alternatif çözümler üretebilirsiniz.
– Çocuğunuzla duygular hakkında konuşun. Çocuğunuz bir duygusuyla başa çıkmada güçlük yaşadığında onu bu duygunun hangi duygu olduğunu ve nedeninin ne olabileceğini keşfetmede cesaretlendirin. Örneğin: ‘Oyuncağını eskisi gibi çalışmadığı için mi kırdın? Bunun yerine başka ne yapabilirdin?’ diyerek duygusu ile davranışı arasındaki ilişkiyi kurmasını öğretebilirsiniz.
Öfke Nöbeti Geldiğinde Ne Yapmalısınız?
Bazen ne yapmış olursanız olun, tüm kaçınmalarınıza rağmen çocuğunuz öfke nöbeti geçirir. Bu gibi durumlarda aşağıda size önerilen şekilde davranabilirsiniz:
- Sakin kalın: Eğer ihtiyacınız varsa kendinize bir dakika verin. Unutmayın eğer siz de öfkelenirseniz bu hem sizin hem de çocuğunuz için işleri olduğundan daha zor hale getirecektir. O an çocuğunuzla konuşacaksanız ses tonunuzun kısık ve sakin olduğundan emin olun, yavaşça hareket edin.
- Öfkenin dışında kalın: Çocuğunuza onun yanında olduğunuzu anlayacağı kadar yakın, birlikte duygu seline kapılmayacak kadar uzak durun. Dikkatini dağıtmaya veya mantıklı şeyler söylemeye çabalamayın.
- Süreci yönetin: Çocuğunuzun sizden istediği şeyi temin etmediğiniz için öfke nöbeti geçirdiğinde ona istediği şeyi hemen vermeyin. Örneğin çocuğunuz banyodan çıkmak istemiyorsa suyu kapatmak onu hemen banyodan çıkartmaktan veya saatlerce banyoda kalmasına izin vermekten daha yararlı olabilir.
- Tutarlı olun: Bazen çocuğunuza istediği şeyi veriyor bazen de vermiyorsanız bu öfke nöbetlerinin daha da kötüleşmesine neden olabilir. Tutumunuzda istikrarlı olun.
Öfke nöbetleriyle başa çıkmak epey tüketici ve stresli olabilir. Bu gibi durumlarda sizin en çok işinize yarayacak şey derin bir nefes almak ve bu duruma nasıl karşılık verirseniz süreci sağlıklı bir şekilde yönetmiş olabileceğinizi düşünmek olacaktır. Bunun için öfke nöbetleri geldiğinde bu durumla ilgili ne yapabileceğinize dair planlarınızın olması epey işinize yarayacaktır. Unutmayın ki siz çocuğunuzun duygu ve davranışlarını doğrudan kontrol edemezsiniz. Bir ebeveyn olarak sizin göreviniz çocuğunuzu güvende tutup ve rehberlik ederek öfke nöbetlerinin olabildiğince az gerçekleşmesini sağlamaya çalışmak.
