Albert Ellis tarafından geliştirilen rasyonel duygucu davranışçı terapi, danışanların irrasyonel düşüncelerini belirlemeye ve bu düşüncelere alternatif düşünceler bulmaya odaklanır Ellis’in bireye bakış açısı ağırlıklı olarak kişinin mutsuzluğunun nedeninin dışsal faktörlerle ilişkili olduğunu düşünmesinin yanlış olduğu üzerinedir. Ona göre çevremizde gerçekleşen olayları yorumlayış şeklimizin ardında yatan nedeni psikolojik sıkıntılarımızla alakalıdır. Bunun nasıl gerçekleştiğine dair süreci açıklamak adına da ABC modelini geliştirmiştir (Ellis. 1991):
A- Olay: Çevremizde gerçekleşmekte olan olaylardır.
B- İnanışlar: Bir olaya veya duruma dair inançlarımızdır.
C- Sonuçlar: İnancımıza göre gelişen duygusal tepkidir.
Ellis, insanların yaşam boyunca karşılaştıkları olaylar ve durumlar bulmacanın yalnızca bir parçasıdır. Bu tür olayların etkisini anlamak için, insanların bu deneyimler hakkında sahip oldukları inançlara ve bu inançlar sonucunda ortaya çıkan duygulara bakmak da önemli olduğunu vurgulamıştır.
İrrasyonel Düşünce ve İnanışları Tanımlamak
Rasyonel Duygucu Davranışçı terapideki ilk adım kişinin sahip olduğunu kişide stres yaratan irrasyonel düşünce, inanç ve duyguları tanımlamaktır. İrrasyonel düşünceler genel olarak kendilerini kişilerin düşüncelerinde ‘yapamam, zorundayım, yapmalıyım’ gibi gereklilikler şeklinde gösterir (Dıgıuseppe ve ark., 2017). Ellis’ e göre en yaygın birkaç irrasyonel inanıştan bazıları şunlardır:
- Her konuda %100 başarılı olmamız gerektiğine inanmak
- Hayattaki zorluk ve mücadelelerden kaçınırsak daha mutlu olacağımıza inanmak
- Kendi mutluluğumuz üzerinde kontrolümüz olmadığına inanmak
- Mutlu olmak için dışsal etmenlere bağımlı olduğumuza inanmak
gibi.
Kişi yukarıdaki gibi irrasyonel inançlara sahip olduğu süreçte zorluk yaşadığı durumlarda gerçekçi bir bakış açısı geliştirmesi, çözüm odaklı bir yaklaşımda bulunması ve sağlıklı olması epey güç olacaktır. Kişinin kendi ve diğer insanlar hakkındaki rijid beklentilerinin bireyi hayal kırıklığına, yalnızlığa, inkara ve kaygıya götürmesi bu durumda daha muhtemel olacaktır.
İrrasyonel İnanışları Değiştirmek
Öncelikli olarak irrasyonel inanışlar tanımlandıktan sonra diğer aşama bu inanışlara meydan okumaktan geçmektedir. Bunu yapabilmek için terapist dolaylı ve de gerektiğinde doğrudan yüzleştirme yöntemlerinden yararlanır.
